Wat is organische stof en wat is het belang ervan?

Mia Tits (BDB vzw) legde aan de aanwezigen zeer duidelijk uit wat organische stof precies is en wat het belang ervan is in de bodem. Zowel op het vlak van structuur, van nutriëntenopslag als van bodemleven is organische stof een element van groot belang. Vervolgens gaf Mia aan hoe je als landbouwer inzicht kan krijgen in het organische stofgehalte van je bodem en in de koolstofbalans van je landbouwpraktijk. Op de standaardanalyseverslagen van de Bodemkundige Dienst van België staat bovendien weergegeven wat de natuurlijke afbraak is van de organische koolstof voor het betrokken perceel en wat de aanvoer is van effectieve organische koolstof met de opgegeven teeltrotatie. Zo krijg je als landbouwer zicht op je organische stofbalans en kan je, in geval de afbraak hoger ligt dan de aanvoer, actie ondernemen. Er bestaan ook simulatiemodellen, zoals Demeter en C-slim, die het verwachte koolstofgehalte van je perceel op lange termijn (30 jaar) kunnen simuleren. Je kennispendelaar kan je ondersteunen bij het leren werken met deze tools en modellen.

Wat kan ik doen om het organische stofniveau van mijn perceel op peil te houden of te verbeteren?

Bekende en bewezen mogelijkheden om te werken aan het organische koolstofgehalte zijn: gebruik van vaste mest in plaats van drijfmest, gebruik van compost, doordachte vruchtwisseling (vb. doorbreken van monocultuur, korrelmaïs in plaats van hakselmaïs, telen van groenbedekkers, inwerken van stro, oogstresten). De effecten van compost zijn zeker welbekend, dankzij de langdurige compostproef in Boutersem. Je kan hier alles over lezen in de brochure ‘Aan de slag met compost’. Deze brochure vermeldt ook de in Vlaanderen geldende wetgevende aspecten rond compost, zoals de administratie, uitrijregeling en mestwetgeving.    

Bij de groenbedekkers is er recent een grote evolutie door het verplichten van mengsels in het kader van het Ecologisch AandachtsGebied. Wim Franchois van CVBB vzw lichtte toe welke voordelen groenbedekkers nog hebben, naast de opbouw van organische stof. Belangrijk hierbij is natuurlijk de eigenschap om stikstof op te nemen en later aan de bodem terug te geven, zodat de N-verliezen in de winter worden beperkt. De verschillende types groenbedekkers (grasachtigen, bladrijken en vlinderbloemigen) hebben alle hun specifieke kenmerken. Een goed ontwikkelde groenbedekker levert een grotere bijdrage tot de opbouw van organische stof. Japanse haver is in staat om de hoogste hoeveelheid effectieve koolstof per ha aan te voeren, gevold door de raaigras.    

Nieuwe technieken: welke kansen bieden houtsnippers en bokashi?

Eco² faciliteert de werking van lokale agrobeheergroepen die aan houtkantenbeheer doen in het agrarische landschap. Het gebruik van houtsnippers afkomstig van dit houtkantenbeheer als organische bodemverbeteraar helpt bij het sluiten van kringlopen en het verbeteren van de kwaliteit van landbouwbodems. Maar, enkel het gebruik van bedrijfseigen houtsnippers als bodemverbeteraar is wettelijk mogelijk (mits de juiste vergunningen voor hakhoutbeheer). Het gebruik van externe houtsnippers is niet toegelaten, omwille van de afvalwetgeving van OVAM. In het kader van de proeven kan het wel, mits een goedgekeurde grondstoffenverklaring wordt verkregen. In het kader van het Leader-project ‘Koester de koolstof’ zijn in Limburg al praktijkdemonstratievelden met houtsnippers aangelegd. Hetzelfde willen we nu doe in Vlaams-Brabant, binnen het project Leve(n)de Bodem.

Een andere methode die wordt geëxploreerd is de bokashi. Bokashi is het Japanse woord voor ‘goed gefermenteerd organisch materiaal’. Tijdens het fermentatieproces verteren de effectieve micro-organismen het organisch materiaal voor. Allerlei materialen komen in aanmerking, gaande van mest tot houtig materiaal en fruitafval. Fruitteler Mario Van Hellemont en tuinaannemer Raf Thomassen bundelden de krachten om niet verkoopbare fruitresten samen met snoeihout om te zetten tot een bokashi. Hiermee werden zij in 2016 innovatielaureaat. Raf was aanwezig op de infoavond om hierover een toelichting te geven. Het gevolg van de fermentatietechniek zou zijn dat er minder koolstofverliezen zijn, dankzij het behoud van energie, en ook minder CO²- en methaanuitstoot. Dit hopen wij te staven aan de hand van analyses van de bokashi van Van Hellemont-Thomassen, maar ook van nieuw opgezette bokashis met onder meer stalmest.   

Ook nieuwe teelten kunnen kansen bieden. Onder meer deze nieuwe teelten worden onderzocht door Bodemkundige Dienst vzw in het kader van het prestigieuze Soilcare-project, een internationaal Horizon 2020-project met 28 partners uit 18 landen, waarin BDB vzw een erg gewaardeerde partner is.    

Mario Van Hellemont en Raf Thomassen demonstreren hun bokashi (Bron: Innovatiesteunpunt).

Tijd voor actie: opstart ondernemersgroep organische stof